حدیث نور

کارشناس رسمی دادگستری امروزه برگرفته از  پشتوانه تاریخی، قدمت و پیشینه‌ای است که به‌عنوان صاحب‌نظر در ادوار گذشته محل رجوع در موارد اختلافی بوده است. در کتاب «گنجینه‌ای از تلمود تألیف راب» به‌اصطلاح اهل خُبره برمی‌خوریم و در حقوق ایران دوره سامانی ارائه گواهی سه نظر را از دلایل اثبات دعوی می‌دانسته‌اند. لیکن در مورد بعضی موارد گواهی یک نفر را هم برای اثبات دعوی کافی تلقی می‌کرده‌اند. کلمه کارشناس ریشه در  ادبیات کهن ایران‌زمین دارد. در متون پهلوی ذیل کلمه «کارآکاس» معنای فرد متبحّر و  کارآگاه آورده شده و کلمه کارشناسی را نیز کارآکاسیه آورده‌اند. در نخستین متون قوانین مدوّن کهن، مانند قانون حمورابی صراحتاً نامی از کارشناس برده نشده است ولی در شریعت موسی و کتاب تورات گاهی بدان اشاره شده است.

در فرمان حکومتی از سوی حضرت امیر (ع) به مالک اشتر، چنین می‌خوانیم: «برای داوری میان مردم بهترین فرد را اختیار کن، کسی که کارها بر او سخت نیاید و اصحاب دعوی رأی خود را بر او تحمیل ننمایند.» و در قرآن کریم صراحتاً واژه خبره ذکر نشده ولی مراد از اهل‌الذّکر در سوره النّحل (آیه ۴۳) و سوره انبیاء (آیه ۷) همان خُبرگان در امور هستند.متخصصین به اقتضای تخصص، تعهد و مسئولیتی که بر عهده دارد، در مقام داوری و ارائه نظر بی‌طرفانه مورد وثوق سیستم قضایی است. به‌هرحال استفاده از نظر تخصصیدر اسلام از یک قداست و معنویت والایی 

در ایران پس از ظهور مشروطیت اصطلاح اهل خُبره برای نخستین بار در مواد قانون موقتی محاکمات جزایی مصوب خرداد ۱۲۹۰ ه.ش به کار برده شد. در بهمن‌ماه سال ۱۳۱۷ ه.ش برای اولین بار قانونی بنام قانون راجع به کارشناسان رسمی در ۳۰ ماده به تصویب رسید و اداره امور کارشناسان کماکان بر عهده اداره فنی دادگستری گذارده شد و در سال ۱۳۳۹ در آن اصلاحاتی به عمل آمد ولی تشکیل یک سازمانی مستقل، موردتوجهکارشناسان رسمی دادگستری بوده که سرانجام  با تلاش فراوان، آن را به ثبت رسانیدند و در تاریخ اول آبان ماه ۱۳۵۸ مقرراتی را تحت عنوان «لایحه قانون مربوط به استقلال کانون » در ۳۰ ماده به تصویب شورای انقلاب اسلامی رسید و درنهایت کانون از اداره فنی دادگستری منتزع و مستقلاً در موضع قانونی به کار پرداخت.

قانون کارشناسان رسمی دادگستری از تاریخ ۱۳۸۱/۰۱/۱۸۸ به تصویب رسید و بعد از آن آیین‌نامه اجرایی قانون تهیه و مورد تصویب هیئت دولت قرار گرفت. این نکته قابل ذکر است که دعاوی مطروحه در دادگستری به دلیل پیچیدگی‌های موضوعی و تخصصی جنبه‌های علمی، اقتصادی و اجتماعی مختلفی دارد که قضاوت درباره آن‌ها مستلزم داشتن علم و تخصص کافی در رشته‌های گوناگون است و چون احراز تخصص‌ها، متعددند، نه‌تنها برای یک قاضی بلکه برای هیچ‌کس میسّر نیست به تمام دانش‌ها احاطه داشته باشد و قاضی هم بدون علم به حقایق امور، اخلاقاً و شرعاً از صدور رأی ممنوع و معذور است. لذا برای کشف حقیقت الزاماً از افرادی که در موضوع مورد اختلاف، تخصص و تبحری دارند استعلام و نظرخواهی نموده و سپس رأی خود را بعد از انجام تشریفات قانونی برمبنای آن صادر می‌نمایند. موضوع فعالیتهای تخصصی معتبر در کشورهای پیشرفته هم ساختار منظم و سوابق طولانی و قدیمی دارد که با توجه به ابزار و اسباب و استفاده از تکنیک‌های روز، مسائل را بررسی و ارزیابی می‌نمایند.

هم‌اکنون در تعداد بی‌شماری از پرونده‌ها در محاکم قضایی کشور هر روز بررسی، استنتاج و اعلام نظریه های کارشناسی مربوط به اختلافات ملکی، مالی، حوادثی و جنجه‌ای انجام می‌پذیرد، بسیاری از پرونده‌های اختلافی با ارائه نظرهای فنی  و تخصصی قابل حلّ و فصل است؛ چراکه هریک از طرفین دعوا خود را محقق و ذیحق می‌دانند و قضات و داوران پرونده به جهت اینکه حقی از کسی تضییع نگردد و عدالت به نحو مطلوب انجام گیرد از همکاری کارشناس رسمی دادگستری نظر  مشورتی می‌گیرند. مطابق قانون نظر متخصص در رشته‌های تخصصی که دارای علم و تجربه کافی باشد متخصصینی که در رشته‌های تخصصی خود علم و تجربه کافی دارند در کشف واقعیت‌ها و اعلام رأی در هر مورد، قضاوت محاکم را یاری می‌دهند و این امر کمک شایان‌ذکری به اجرای عدالت در جامعه و برقراری نظم و آرامش فردی و گروهی می‌نماید.

تخصصی شدن حرف و مشاغل، پیچیدگی‌های پرونده‌ها، دسترسی جاعلان، خلاف‌کاران و متخلفین به امکانات پیشرفته موجب شده است که در دنیای مترقی و متحول امروز هیچ‌کس نتواند ادعا داشته باشد که به تمام دانستنی‌ها و دانش بشری احاطه دارد، لذا با پیشرفت‌های که هر روز، در زمینه‌های مختلف اجتماعی شاهد آن هستیم، این مهم ایجاب می‌کند که محاکم قضایی به‌منظور احقاق حق و صدور آرای متقن و قطعی از دانش نیروهای متخصص در رشته‌های مختلف بهره‌مند گردند تا با بررسی همه‌جانبه، دعاوی مطروحه را حلّ و فصل نمایند. تجربه نشان داده است که صرفاً صحت و امانت کافی نیست، کارشناس باید در حل معضلات و مشکلات تبحّر، تخصص و دانش کافی داشته باشد تا در ارزیابی‌ها و اظهارنظرها قضایا را به‌طور شفاف عرضه بدارد.

کارشناس رسمی دادگستری اولین بار به‌موجب مصوبه ۱۳۱۷/۱۱/۲۳۳ مجلس شورای ملی در آئین دادرسی ایران رسمیت یافته است. به‌موجب بند یک این قانون «در حوزه‌هایی که وزارت دادگستری اعلام می‌کند، هر وقت رجوع به کارشناسی لازم باشد، دادگاه‌ها و پارکه ها و  هر مقام رسمی دیگر، باید منحصراً از بین افرادی که کارشناسان رسمی دادگستری انتخاب کنند.» در تبصره ذیل این ماده نیز آورده شده است که در هر مورد که تعیینکارشناس مطابق قانون با اصحاب دعوی است،  طرفین در صورت تراضی می‌توانند از غیرکارشناسان رسمی انتخاب نمایند. همچنین در  قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۱۸/۰۶/۲۵ در مبحث هفتم با عنوان رجوع به کارشناس مواد ۴۴۴ تا ۴۶۲۲ به موارد  صریح و مشخصی در مورد چگونگی ارجاع کار به کارشناس اشاره‌شده است. همچنین نظر به اینکه این قانون بعد از قانون راجع بهکارشناسان رسمی مصوب سال ۱۳۱۷۷ به  تصویب رسیده است صراحتاً اعلام می‌دارد که در صورت تعارض بین این مقررات و قانون مربوط به قانون راجع به کارشناسان رسمی مصور ۱۳۱۷/۱۱/۲۳ نافذ و معتبر خواهد بود.

در مواردی که رجوع به کارشناس لازم باشد، دادگاه می‌تواند به نظر خود یا به درخواست اصحاب دعوی و یا یکی از آن‌ها قرار رجوع به کارشناس بدهد، در قرار دادگاه باید موضوعی که عقیده کارشناس نسبت به آن لازم است و مدتی که باید اظهار عقیده کند معین گردد. تعیین کارشناسان باید به تراضی باشد و هرگاه تراضی نشد خود دادگاه به قرعه معین می‌نماید، ممکن است کارشناس یک نفر یا بیشتر معین شود، ولیکن همواره عده کارشناسان منتخب باید طاق باشد. در ماده ۴۴۶ قانون آئین دادرسی مصوب ۱۳۱۷ مشخص شده است که فقط اشخاصی باید بهکارشناسی معین شوند که به مناسبت علم یا  شغل یا کسب دارایی معلوماتی که لازم است باشند. کارشناسان می‌توانند استعفا نموده و یا رد شوند، جهات رد کارشناسان علاوه بر عدم  کارشناسی همان جهات رد دادرسان .

کارشناس رسمی دادگستری همانند وابستگان  دادگستری و سیستم قضایی، از حیث رعایت جهات اخلاقی، تخصصی و نظم در کارها تکالیف و وظایفی را بر عهده‌دارند. ازجملهٔ آن تکالیف و وظایف می‌توان موارد ذیل را برشمرد:

1. کارشناس رسمی دادگستری مکلف  است اسراری را که در اثر انجام شغل خود از آن مطلع می‌شوند حفظ کنند و در صورت تخلف از آن علاوه بر کیفر انتظامی به مدت شش ماه تا دو سال حبس تأدیبی محکوم خواهد شد؛
2. دریافت هر وجه یا مالی از اشخاص ذینفع غیر ازآنچه دادگاه یا قانون تعرفه دستمزد کارشناس رسمی دادگستری تعیین کرده ممنوع  است در صورت تخلف به مجازات مرتشی محکوم می‌شوند.
3. باید در متن و گزارش‌های تهیه‌شده خود نزاکت را رعایت کند.
4. باید دارای دفاتر ارسال مراسلات به‌منظور درج مشخصات کارهای ارجاعی به خود باشد و مستندات مربوطه را بایگانی نماید.
5. کارشناس رسمی دادگستری مکلف  است در مواقعی که مقام صلاحیت‌دار معین می‌کند در جلسه دادرسی یا در محلی که مقررشده حاضر شود مگر اینکه عذر موجهی داشته باشد.
6. کارشناس باید از ورود به موضوعاتی که ماهیت قضایی دارد، اجتناب کند. رسالت وی، نتیجه‌گیری از موضوع به‌منظور اقناع وجدان دادگاه است.
7. اظهارنظر کارشناس رسمی دادگستری باید صریح، مستدل،  موجه و عاری از هرگونه ابهام باشد. بر این اساس، باید از به‌کاربردن جملاتی مانند «به نظر می‌رسد»، «بسته به نظر دادگاه است» و «شاید چنین باشد» خودداری کند.

درصورتی‌که نظر کارشناس رسمی دادگستری با  اوضاع‌واحوال محقق و معلوم مورد کارشناسی مطابقت نداشته باشد، دادگاه به آن ترتیب اثر نخواهد داد. از این ماده برداشت می‌شود که نظر کارشناس در فرضی اثرگذار است که نظریه با اوضاع‌واحوال معلوم و محقق مسئله موافقت داشته باشد والا دادگاه از آن متابعت نخواهد کرد زیرا در این صورت، دادگاه علم به بطلان نظریه پیدا می‌کند. درعین‌حال دادگاه نمی‌تواند نسبت به عقیده کارشناس بی‌اعتنا باشد زیرا نظر کارشناس رسمی دادگستری، اماره بر واقع است و عدم پذیرش آن باید موجه باشد؛ اما احتمال دارد دادرس به قراین دیگری دست یابد که بی‌اعتباری نظریه را نشان دهد یا قرینه دیگری او را به تردید وادارد؛ در چنین وضعی دادگاه به تحقیق بیشتری می‌پردازد و درصورتی‌که به نتیجه مخالف برسد به نظریه ترتیب اثر نخواهد داد؛

بنابراین نظر کارشناس رسمی دادگستری باید  قناعت وجدان دادرس را تأمین کند؛ به تعبیر دیگر عقیده کارشناس طریقیت دارد نه موضوعیت و هیچ‌گاه این عقیده بر دادگاه تحمیل نمی‌شود. البته باید پذیرفت که اصل بر صحت نظریه است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. در فرضی که اصحاب دعوا به نظریه اعتراض نکنند ولی این نظریه قابل متابعت نباشد و از طرفی موضوع فنی و تخصصی باشد دادگاه رأساً می‌تواند موضوع را به هیئت کارشناسی 

کارشناس رسمی دادگستری شغل نیست، چرا  که کارشناس نمی تواند با عنوان کارشناسی مستخدم هیچ جایی باشد، بلکه این عنوان یک صلاحیت و تخصص حرفه ای است، لذا همه کسانی که در بخشهای دیگر ائم از دولتی و خصوص شاغل هستند، همزمان می توانند کارشناس رسمی دادگستری هم باشند و در کنار شغل خود این فعالیت را هم بانجام برسانند.

فعالیت اصلی و عنوان سازمانی کارشناسان رسمی، انجام امور کارشناسی در حوزه قضایی و دادگستری است، ولی امروزه بخش وسیعی از فعالیتهای اقتصادی و فعالان اقتصادی در موضوعات مختلف به منظور مستندسازی و همچین به جهت پاسخگویی و قابل اعتماد و اتکا بودن، از خدمات کارشناس رسمی دادگستری استفاده می نمایند، در سیستم  دولتی باتوجه به اینکه مطابق قانون الزام به استفاده از نظر کارشناس رسمی دارند، موضوعاتی مثل ارزش گذاری شرکتهای قابل واگذاری و موارد مشابه که در سازمان خصوصی سازی لازم است از خدمات کارشناسان رسمی استفاده می کنند.

فعالیت تخصصی کارشناس رسمی دادگستریبطول کلی در ۱۱۱ گروه دسته بندی شده اند که دارای همگونی و سنخیت بیشتری با هم هستند، در هرگروه رشته های تخصصی آورده شده اند، ذیل هریک از رشته های تخصصی، صلاحیتهای کارشناس آن رشته درج گردیده است، لیست کامل این رشته ها و صلاحیتها در سایت آرمان سنجش به تفصیل آورده شده 

مقامامات قضائی به استناد نظریه کارشناس رسمی دادگستری در حوزه‌های تخصصی اقدام  به صدور حکم می‌نمایند، به همین سبب انتظار می‌رود نظریه کارشناس رسمی دادگستری جامع، کامل، صحیح، مستدل و  مستند باشد تا بر اساس آن بتوان حکم قضایی عادلانه‌ای صادر گردد. کارشناس بایستی نقش همکار و بازوئی قوی و مطمئن در حوزه تخصصی برای قاضی باشد.
یک نظریه کارشناسی کامل می‌بایستی دارای چه ویژگی هائی باشد و به چه نحوی باید تنظیم گردد؟

1. نظریه کارشناس رسمی دادگستری الزاماً باید در سربرگ‌های چاپی کارشناس باشد، نام و نام خانوادگی کامل-رشته کارشناسی – شماره پروانه ازجمله مواردی است که باید در سربرگ وجود داشته باشد. ذکر صلاحیت‌های کارشناسی و مدارک تحصیلی کارشناس در سربرگ ضرورتی ندارد.
2. ذیل سربرگ کارشناس رسمی دادگستری باید اطلاعاتی در مورد  راه‌های ارتباطی با کارشناس مثل: آدرس کامل پستی – شماره‌های تلفن همراه و ثابت – آدرس پست الکترونیک – آدرس وب‌سایت (در صورت وجود) درج گردد.
3. نظریه هیئتی کارشناس رسمی دادگستری نیز حتی‌الامکان  می‌بایست در سربرگ‌های مخصوص هیئت‌های کارشناسی تهیه گردد و از درج نظریه در کاغذ عادی بدون سربرگ هیئتی خودداری شود.
4. کلیه سربرگ‌های کارشناسی اعم از انفرادی یا هیئتی باید آراسته به آرم کانون کارشناسان رسمی دادگستری و یا مرکز امور مشاوران، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه باشد.
5. هر کارشناس باید دفتر اندیکاتور برای درج مکاتبات وارده و صادره  خود داشته باشد.
6. نظریه کارشناسی باید شماره و تاریخ و پیوست (در صورت لزوم) داشته باشد.
7. در نظرات کارشناسی بیش از یک صفحه،  شماره  ترتیب صفحات در پائین یا بالای صفحه می‌بایست حتماً درج گردد.
8. حتی‌الامکان نظرات کارشناسی بایستی به صورتی تایپ‌شده و با رعایت اصول نگارشی و ویراستاری و در سربرگ باشد.
9. ذیل گزارش و نظریه کارشناسی حتماً می‌بایستی قید گردد”کارشناس رسمی دادگستری – نام  کارشناس ” و سپس مهر و امضاء گردد
10. در عنوان نظریه کارشناسی باید نام دادگاه یا شورای حل اختلاف یا اداره یا شرکت و یا شخص حقیقی یا حقوقی که نظریه کارشناسی خود را خطاب به او می‌نویسید به‌طور کامل و صحیح درج شود. مثال:

ریاست محترم شعبه  … دادگاه عمومی شهرستان ….
شورای محترم حل اختلاف حوزه … شهرستان ….
ریاست محترم دایره حقوقی اداره …..
مدیریت محترم عامل شرکت ….
جناب آقای …..

بمنظور اخذ پروانه کارشناس رسمی، علاوه بر داشتن صلاحیت وشرایط لازم جهت ورود و ثبت نام در آزمون، لازم است پس از قبولی در آزمون و کسب نمره و نصاب مورد نیاز را کسب نمایید. آزمون پذیرش کارشناس رسمی از دو طریق صورت می گیرد،
الف- کانون کارشناسان رسمی دادگستری
ب- مرکز امور مشاوران، وکلاء و کارشناسان قوه قضائیه
به تناوب و باتوجه به اعلام نیاز، در مقاطع متنوعی که لزوماً هر ساله نیست، این آزمونها برگزار

طبق قوانین موجود سوالات آزمونهای برگزار شده می بایست از منابع دانشگاهی طرح شوند. سطح سوالات در متناسب با دوره کارشناسی یا لیسانس می باشد و بیشتر جنبه کاربردی و اجرایی دارند که متقاضی باید با توجه به دانش تخصصی و تجربه کاری خود بتواند به آنها پاسخ دهد.
سوالات هر رشته متناسب با فعالیت اجرایی و آنچه از کارشناس انتظار می رود که بایستی در طول حداقل ۵ سال سابقه اجرایی پس از اخذ مدرک تحصیلی بدان، طرح می گردند. نمونه سوالات آزمون کلیه رشته ای کارشناسی را می توانید در بخش فروشگاه ببینید.

امام رضا علیه السلام فرمودند: 

تزاوَرُوا تحـابـوا و تصـافحُـوا و لا تحـاشمـوا؛

به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.

(بحارالانوار،ج78،ص 347)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                                                     

لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقةَ الایمانِ حَتَّى تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِى الدّینِ وَحُسنُ التَّقدیرِ فِى المَعیشَةِ، وَالصَّبرُ عَلَى الرَّزایا.؛                                                                                                                         

هیچ بنده ‏اى حقیقت ایمانش را کامل نمى ‏کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین‏ شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبت‏ها و بلاها.

(بحار الانوار، ج 78، ص 339، ح1 )

 امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                                                    

مَن حاسَبَ نَفسَهُ رَبَحَ وَمَن غَفَلَ عَنهَا خَسِر؛                                                                                    

آن کسى که نفسش را محاسبه کند، سود برده است و آن کسى که از محاسبه نفس غافل بماند، زیان دیده است.

(بحار الأنوار، ج 78، ص 352، باب 26، ح 9)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                                                    

مَن رَضى عن الله تعالى بالقَلیل مِن الرّزق رضَى الله منه بالقَلیل مِنَ العَمل؛

هر کـس به رزق و روزى کم از خدا راضى باشد، خداوند از عمل کم او راضى خواهد بود.

(بحـارالانـوار،ج 78،ص 357)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                                                     

مَـن فـرّج عن مـومـن فـرّج الله عَن قَلبه یـَوم القیمة ؛                                                                            

هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

(اصول کافى، ج 3، ص 268)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:                                                                                         

امام حسین علیه السلام فرمودند:

لاتـَرفع حــاجَتَک إلاّ إلـى أحـَدٍ ثَلاثة: إلـى ذِى دیـنٍ، اَو مُــرُوّة اَو حَسَب ؛

جز به یکى از سه نفر حاجت مبر: به دیندار، یا صاحب مروت، یا کسى که اصالت خانوادگى داشته باشد.

(تحف العقول ، ص 251)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

أیما اثنَین جَرى بینهما کلام فطلب أحدهما رضَـى الاخر کانَ سابقة الىَ الجنّة ؛                                            

هر یک از دو نفـرى که میان آنها نزاعى واقع  و یکـى از آن دو رضایت دیگرى را بجـویـد ، سبقت گیـرنـده اهل بهشت خـواهـد بــود.

(محجه البیصاء ج 4،ص 228)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

لاأفلَحَ قـَومٌ اشتَـروا مَـرضـاتِ المَخلـُوق بسَخَطِ الخـالِق ؛

رستگـار نمی شوند مـردمـى که خشنـودى مخلـوق را در مقـابل غضب خـالق خریدنـد.

(تاریخ طبرى،ص 1،ص 239)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

(فرهنگ سخنان امام حسین ص/ 476)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

(مناقب ابن شهر آشوب ج/4 ص/ 69)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

(بحارالانوارج/ 93 ص/ 294)

امام حسین علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

امام علی علیه السلام فرمودند:

اَلمُؤمِنُ بَشرُهُ فی وَجِهِهِ وَحُزنُهُ فی قَلبِهِ؛

شادی مومن در رخسار او و اندوهش در دل است.

                                                                                           (نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره325)

امام علی علیه السلام فرمودند: 

اَلعِلمُ کَنزٌ عَظیمٌ لایَفنی؛

علم گنج بزرگی است که با خرج کردن تمام نمی شود.

                                                                                                              (غرر الحکم و درر الکلم)

امام علی علیه السلام فرمودند:

اَللِّسانُ سَبُعٌ، اِن خُلّیَ عَنهُ عَقَرَ؛

زبان، حیوان درنده است، اگر رها شود می گزد.

                                                                                                                          (نهج البلاغه)

امام علی علیه السلام فرمودند:

اُحصُدِ الشَّرَّ مِن صَدرِ غَیرِک بِقَلعِهِ مِن صَدرِک؛

قلب خود را از کینه دیگران پاک کن،‌ تا قلب آنها از کینه تو پاک شود.

                                                                                                              (الامالی، ج2، ص 174)

امام علی علیه السلام فرمودند:

مَن ظَنَّ بِكَ‌ خَیرَاً فَصَدِّق ظَنَّه؛

کسی که به تو گمان نیکی برد، گمانش را (عملاً) تصدیق کن.

                                                                                                               (نهج البلاغه نامه 31)

امام علی علیه السلام فرمودند:

اَلعَفافُ زِینَهُ‌ الفَقرِ، وَ الشُّکرُ زِینَهُ الغِنَی؛

خویشتن داری، زینت فقر است و سپاس گزاری زینت غنا و توانگری.

                                                                                                                 (تحف العقول ص 75)

امام علی علیه السلام فرمودند:

إِذَا اختَشَمَ المُومِن أَخَاهُ فَقَد فَارقَهُ ؛

به خشم درآوردن و شرمنده ساختن دوست، مقدمه جدایی از اوست.

                                                                                                                (محاضرات ج2 ص28)

امام علی علیه السلام فرمودند:

قِیمَهُ کلَّ امرِی ءٍ مَا یحسِنُهُ؛

قیمت و ارزش هر کس به اندازه ی کاری است که به خوبی می تواند انجام دهد.

(بیان و التبین ص 179)

امام علی علیه السلام فرمودند:

بِکَثرَةِ الصَّمتِ تَکون الهَیبَهُ، وَ بِالنَّصَفَهِ یَکثُر المُوَاصِلونَ؛

کثرت سکوت موجب ابهت و بزرگی است و انصاف مایه فزونی دوستان است.

امام علی علیه السلام فرمودند:

لا تَرَی الجاهِلَ اِلّا مُفرِطاً اَو مُفَرِّطاً؛

همیشه جاهل: یا افراط گر و تجاوزکار و یا کندرو و تفریط کننده است.

(النهایه،جلد 3 ص 435)

امام علی علیه السلام فرمودند:

اَکثَرُ مَصَارعِ‌ العُقُولِ تَحتَ بُرُوقِ المَطَامِعِ؛

قربانگاه عقلها غالبا در پرتو طمعها است.

(محاضرات ج 1 ص 251)

پیامبر اکرم (ص) فرمودند:لِ

کُلِّ شَیئٍ زَکاةٌ وَ زَکاةُ الاَبدانِ الصِّیامُ؛

براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است.

(الکافى، ج 4، ص 62)

امام علی علیه السلام فرمودند:                                                                                                  

صَومُ النَّفسِ عَن لَذّاتِ الدُّنیا اَنفَعُ الصِّیامِ                                                                                           
روزه نفس از لذتهاى دنیوى سودمندترین روزه ‏هاست.                                                                         

(غرر الحکم، ج 1 ص 416)

امام صادق علیه السلام فرمودند:                                                                                                  

اِذا صُمتَ فَلیَصُم سَمعَک وَ بَصرَک وَ شَعرَک وَ جِلدَک؛                                                                            

آنگاه که روزه مى ‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه ‏دار باشند.(یعنى از گناهان پرهیز کند.)

(الکافى ج 4 ص 87)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                                                    

مَن قَرَاَ فى شَهرِ رَمضانَ آیَة مِن کِتابِ اللهِ کانَ کَمَن خَتَمَ القُرآنَ فِى غَیرِه مِن الشُهُورِ؛

هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههاى دیگر تمام قرآن را بخواند.

(بحار الانوار ج93، ص346)

پیامبر اکرم (ص) فرمودند:                                                                                                            

هوَ شَهرٌ اَوَّلُه رَحمَة وَ اَوسَطُه مَغفِرَة و آخِرُه عِتقٌ مِنَ النّارِ؛                                                                     

رمضان ماهى است که ابتدایش رحمت است و میانه‏اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم.

(بحار الانوار،ج93،ص342)

امام صادق علیه السلام فرمودند:                                                                                                 

اِنَّ مِن تَمامِ الصَّومِ اِعطاءُ الزَّکاةِ یَعنى الفِطرَة کَما اَنَّ الصَّلوةَ عَلَى النَّبِى (ص) مِن تَمامِ الصَّلوةِ؛

تکمیل روزه به پرداخت زکاة یعنى فطره است، همچنان که صلوات بر پیامبر (ص) کمال نماز است.

(وسائل الشیعه، ج 6 ص 221)

ابوسعيد خدرى از پيامبر اكرم (ص) روايت كرده كه فرمود :

يكون من امتى المهدى ان قصر عمره فسبع سنين و الافثمان و الافتسع يتنعم امتى فى زمانه نعيما لم يتنعموا مثله قطّ البر و الفاجر يرسل السماء عليهم مدراراً و الا تدخر الارض شيئاً من نباتها .  

مهدى از ميان امت من برخاسته شود مدت سلطنت او هفت يا هشت يا نه سال مى باشد ، همه طبقات امت من در زمان ظهور او چنان در رفاه زندگى نمايند كه قبل از وى هيچ بّر و فاجرى بدان نرسيده باشند، آسمان باران رحمت خود را بر آنان مى بارد و زمين از روئيدنيهاى خود چيزى فرو گذار نمى كند.

ابوسعيد مى گويد پيغمبر فرمود: 

تملاء الارض ظلماً و جوراً فيقوم رجل من عترتى فيملاءها قسطاً و عدلاً يملك سبعاً او تسعاً .

زمين پر از ظلم و ستم گردد، پس مردى از عترت من قيام كند و آن را پر از عدل و داد گرداند و هفت يا نه سال سلطنت نمايد.

از امام زين العابدين و آن حضرت از پدرش روايت نموده كه پيامبر اكرم (ص) به فاطمه زهرا (س)  فرموده : 

المهدى من ولدك .

( مهدى از فرزندان تو است ).

المهدى منا اهل البيت رجل من امتى اشم الانف يملاء الارض عدلاً كما ملئت جوراً

 مهدى ما اهل بيت مردى از امت من است كه وسط بينيش برآمده و او زمين را پر از عدل كند، چنان كه پر از ظلم باشد.

عبدالرحمن بن عوف روايت نموده كه پيغمبر فرمود: 

ليبعثن الله من عترتى رجلاً افرق الثنايا، اجلى الجبهه ، يملاء الارض عدلاً يفيض المال فيضاً

خداوند از عترت من مردى را برانگيزد كه ميان دندانهايش باز ، و رويش روشن باشد، زمين را پر از عدل كند و به مردم اموال فراوان بخشد.

امام هادی علیه السلام فرمودند:

مَن کانَ عَلَی بَیِّنَةٍ مِن رَبِّهِ هانَت عَلَیهِ مَصائِبُ الدُّنیا وَ لَو قَرضَ وَ نَشَرَ؛

هر که بر طریق خداپرستی محکم و استوار باشد، مصائب دنیا بر وی سبک آید، گر چه تکه تکه شود.

(تحف العقول، ص 511)

امام هادی(ع) فرمودند:                                                                                                              

التواضع أن تعطی الناس ما تحب أن تعطاه  
فروتنی در آن است که با مردم چنان کنی که دوست داری با تو چنان باشند .

(المحجة البیضاء ، ج 5 ، ص 225 )

امام هادی(ع) فرمودند:                                                                                                              

العقوق یعقب القلة و یؤدی الی الذلة  
نارضایتی پدر و مادر ، کم توانی را به دنبال دارد و آدمی را به ذلت می کشاند .

(مسند الامام الهادی ، ص 303 )

امام هادی (ع) فرمودند:                                                                                                             

الحَسَدُ ماحِقُ الحَسَناة

حسد نیکوییها را نابود سازدی

(مسند الامام الهادی، ص302)

امام هادی (ع) فرمودند:                                                                                                             

لو سلک الناس وادیا شعبا لسلکت وادی رجل عبد الله وحده خالصا

اگر همه مردم مسیری را انتخاب کنند و در آن گام نهند ، من به راه کسی که تنها خدا را خالصانه می پرستد خواهم رفت 

(بحار الانوار ، ج 78 ، ص 245)

امام رضا علیه السلام فرمودند: 

تزاوَرُوا تحـابـوا و تصـافحُـوا و لا تحـاشمـوا؛

به دیدن یکدیگر روید تا یکدیگر را دوست داشته باشید و دست یکدیگر را بفشارید و به هم خشم نگیرید.

(بحارالانوار،ج78،ص 347)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                     

  لا یستَکمِلُ عَبدٌ حقیقةَ الایمانِ حَتَّى تَکونَ فیهِ خِصالُ ثَلاثٍ: اَلتَّفقُّهُ فِى الدّینِ وَحُسنُ التَّقدیرِ فِى المَعیشَةِ، وَالصَّبرُ عَلَى الرَّزایا.؛                                                      

هیچ بنده ‏اى حقیقت ایمانش را کامل نمى ‏کند مگر این که در او سه خصلت باشد: دین‏ شناسى، تدبر نیکو در زندگى، و شکیبایى در مصیبت‏ها و بلاها.

(بحار الانوار، ج 78، ص 339، ح1 )

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                      

مَن حاسَبَ نَفسَهُ رَبَحَ وَمَن غَفَلَ عَنهَا خَسِر؛                                                     

آن کسى که نفسش را محاسبه کند، سود برده است و آن کسى که از محاسبه نفس غافل بماند، زیان دیده است.

(بحار الأنوار، ج 78، ص 352، باب 26، ح 9)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                      

مَن رَضى عن الله تعالى بالقَلیل مِن الرّزق رضَى الله منه بالقَلیل مِنَ العَمل؛

هر کـس به رزق و روزى کم از خدا راضى باشد، خداوند از عمل کم او راضى خواهد بود.

(بحـارالانـوار،ج 78،ص 357)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                      

مَـن فـرّج عن مـومـن فـرّج الله عَن قَلبه یـَوم القیمة ؛                                            

هر کس اندوه و مشکلى را از مومنى بر طرف نماید خداوند در روز قیامت انـدوه را از قلبش بر طرف سازد.

(اصول کافى، ج 3، ص 268)

امام رضا علیه السلام فرمودند:                                                                     

مَن قَرَاَ فى شَهرِ رَمضانَ آیَة مِن کِتابِ اللهِ کانَ کَمَن خَتَمَ القُرآنَ فِى غَیرِه مِن الشُهُورِ؛

هر کس ماه رمضان یک آیه از کتاب خدا را قرائت کند مثل اینست که درماههاى دیگر تمام قرآن را بخواند.

(بحار الانوار ج93، ص346)

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: